پترولوژی و ژئوشیمی سنگ های آتش فشانی باختر دهشک (خراسان جنوبی)

منطقه مورد مطالعه در شرق ایران، در مرز بخش شمالی پهنه لوت و شمال باختری زون زمیندرز سیستان بین عرضهای جغرافیایی ´50 ، o33 تا ´57 ، o33 شمالی و طولهای جغرافیایی ´33 ،o58 تا ´50 ،o58 شرقی و 150کیلومتری شمال بیرجند قرار دارد. قدیمیترین واحدهای رسوبی، شیل و ماسه سنگهای تیره رنگ ژوراسیک معادل سازند شمشک در نظر گرفته شده است. بر روی این واحدها نهشته های مارنی، ماسه سنگ و شیلی معادل سازند بغمشاه قرار دارد. واحدهای جدیدتر شامل کنگلومرا و آهکهای ضخیم لایه متعلق به کرتاسه میباشند. آهکهای پالئوسن در بخش خاوری منطقه رخنمون دارند. در بخش جنوب باختری واحدهای متعلق به ائوسن شامل ماسه سنگ، شیل و آهک وجود دارند. رسوبات جدیدتر عمدتاً رسوبات سخت نشده نئوژن و کواترنری می باشند. سنگ های آذرین ترشیری منطقه به ائوسن و الیگوسن نسبت داده شده اند. سنگهای ائوسن شامل پیروکسن آندزیت، مونزونیت و پیروکلاستیک می باشند. واحدهای منسوب به الیگوسن بیشترین گسترش را دارند و این مطالعه بیشتر بر روی آن ها متمرکز شده است. سنگهای آذرین متعلق به الیگوسن شامل سنگهای آتشفشانی با ترکیب آندزیت، پیروکسن آندزیت، تراکی آندزیت، تراکیت، داسیت و ریولیت، و یک توده نیمه آتشفشانی با ترکیب کوارتزمونزونیت پورفیری هستند. بافت غالب در واحدهای آتشفشانی پورفیری با زمینه میکرولیتی تا شیشه ای است. پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، آمفیبول، پیروکسن و کوارتز از فنوکریست های متداول در این سنگهای آتشفشانی هستند. توده کوارتزمونزونیتی دارای بافت پورفیری با زمینه ریزدانه است که کانیهای سازنده آن پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، کوارتز، هورنبلند و بیوتیت میباشند. فنوکریستها در واحدهای آتشفشانی دارای نشانه هایی از عدم تعادل و آلایش ماگما در حین صعود از جمله بافت های غربالی، خوردگی خلیجی و منطقه بندی میباشند. این سنگها در مقایسه با گوشته اولیه از عناصر لیتوفیل بزرگ یون (lile) غنی شدگی و از عناصر با قدرت میدان بالا (hfse) تهی شدگی و دارای نسبت lree/hree بالایی میباشند. این سنگها در محدوده کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا قرار میگیرند. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی، ماگماتیسم ائوسن الیگوسن منطقه از گوشته ای متاسوماتیزم شده سرچشمه گرفته است. متاسوماتیزم گوشته منشأ بایستی توسط سیالات مشتق از قطعه فرو رونده، قبل از پایان فرورانش سنگ کره اقیانوسی اقیانوس سیستان رخ داده باشد. با توجه به بسته شدن باریکه اقیانوسی سیستان در اوایل کرتاسه فوقانی و شواهد ژئوشیمیایی، ماگماتیسم ائوسن- الیگوسن منطقه به رژیم تکتونیکی پس برخوردی نسبت داده میشود. در بخش کوچکی از منطقه سنگهای آذرین مزوزوئیک شامل بازالت، دیاباز به صورت سیل و گدازه های بین لایه ای با ساخت بالشی رخنمون دارند. این سنگها از نظر سری ماگمایی در گروه تولئیت قرار میگیرند.